RCBO là một thiết bị bảo vệ điện vô cùng quan trọng, giúp đảm bảo an toàn cho người sử dụng và các thiết bị điện. Trong bài viết này, hãy cùng Nam Phương Việt tìm hiểu chi tiết về loại thiết bị này.
RCBO là gì? Chức năng của RCBO
RCBO được viết tắt từ cụm từ tiếng Anh Residual Current Circuit Breaker with Overcurrent Protection, có nghĩa là Aptomat chống rò, chống quá tải.
Chức năng của RCBO:
- Bảo vệ chống rò: RCBO liên tục giám sát dòng điện đi vào và đi ra khỏi thiết bị. Khi có sự chênh lệch giữa hai dòng điện này (dòng rò), tức là có dòng điện rò ra ngoài (ví dụ như khi chạm vào dây trần), RCBO sẽ ngay lập tức ngắt mạch để bảo vệ người sử dụng khỏi bị điện giật.
- Bảo vệ quá tải: Ngoài chức năng chống rò, RCBO còn có khả năng bảo vệ quá tải. Khi dòng điện chạy qua mạch quá lớn, vượt quá ngưỡng cho phép của RCBO, thiết bị sẽ tự động ngắt để bảo vệ các thiết bị điện khác khỏi bị hỏng hóc.
Cấu tạo của RCBO
RCBO là sự kết hợp thông minh giữa hai thiết bị bảo vệ điện quen thuộc là RCCB (Residual Current Circuit Breaker – Aptomat chống rò) và MCB (Miniature Circuit Breaker – Aptomat chống quá tải). Chính vì vậy, cấu tạo của RCBO cũng bao gồm các thành phần chính tương tự như hai thiết bị này, nhưng được tích hợp một cách tối ưu để đảm bảo hiệu quả bảo vệ cao nhất.
Cấu tạo chi tiết của RCBO bao gồm:
- Buồng dập hồ quang (ARC divider): Được cấu tạo từ các tấm kim loại ghép lại với nhau. Khoảng trống giữa các tấm kim loại này có tác dụng chia nhỏ lượng hồ quang điện khi ngắt mạch, giúp giảm nhiệt độ và ngăn chặn sự hình thành hồ quang kéo dài, bảo vệ thiết bị và người sử dụng.
- Mạch điện tử (RCD circuit board): Là bộ phận “trái tim” của RCBO, có nhiệm vụ phát hiện dòng rò. Bao gồm 1 cuộn nam châm, 2 dây dẫn điện, khi có dòng điện rò, mạch điện tử sẽ phát tín hiệu ngắt mạch.
- Bộ phận phát hiện quá tải nhiệt (Thermal overload detection): Bộ phận này sẽ giám sát nhiệt độ của các tiếp điểm bên trong RCBO. Khi nhiệt độ quá cao (do dòng điện quá tải), bộ phận này sẽ kích hoạt cơ chế ngắt mạch để bảo vệ thiết bị.
- Cơ cấu ngắt mạch: Khi phát hiện ra dòng rò hoặc quá tải, cơ cấu ngắt mạch sẽ được kích hoạt, ngắt mạch điện một cách nhanh chóng và an toàn.
- Các bộ phận khác: Cầu chì, các tiếp điểm, vỏ bọc, các nút kiểm tra RCD, cuộn dây phát hiện ngắn mạch, RCD toroid, máng dập hồ quang ARC chute.
RCBO thường được thiết kế với dòng định mức là 30mA, đây là mức an toàn để bảo vệ con người và tài sản cho mọi trường hợp hỏa hoạn hoặc là gặp sự cố về các thiết bị điện. Thiết bị hiện có sẵn các loại với đặc tính đường cong B và C.
Một số loại RCBO phổ biến trên thị trường hiện nay
Hiện tại Việt Nam đang sử dụng 2 mạng lưới điện phổ biến là mạng lưới điện dân dụng 1 pha và lưới điện sản xuất 3 pha. Mỗi lưới điện đều có những đặc điểm khác nhau. Đó cũng chính là lý do thiết bị bảo vệ mạng lưới điện RCBO cũng được phân làm hai loại là RCBO 1 pha và RCBO 3 pha.
Aptomat chống rò, chống quá tải 1 pha
RCBO 1 pha là thiết bị Aptomat chuyên dụng được sử dụng tại hộ gia đình. Thiết bị này sẽ thực hiện đo lường giá trị dòng điện qua hai dây nóng lạnh và so sánh độ lớn giữa chúng. Ngay khi nhận thấy sự chênh lệch độ lớn giữa hai giá trị này đạt tới một ngưỡng nhất định, ngay lập tức dòng điện sẽ được ngắt khỏi tải. Đồng nghĩa với việc toàn bộ hệ thống điện có kết nối với thiết bị sẽ được ngắt hoàn toàn.
Tùy vào mục đích sử dụng mà ngưỡng rò của RCBO 1 pha sẽ có sự thay đổi. Hiện nay, thiết bị đang được cung ứng trên thị trường dưới một số ngưỡng sau: 15mA, 30mA, 100mA, hay lớn hơn là 200, 300 hoặc thậm chí là 500mA.
Aptomat chống rò, chống quá tải 3 pha
Sử dụng cách thức hoạt động tương tự với RCBO 1 pha, RCBO 3 pha thực hiện so sánh sự chênh lệch dòng điện qua 3 dây pha và dây trung tính so với một giá trị nhất định được cài đặt trước đó. Và dĩ nhiên dòng điện sẽ được ngắt ngay lập tức khi mức chênh lệch đạt tới ngưỡng quy định nhằm bảo vệ, hạn chế tốt nhất tổn thất không đáng có.
Sự khác biệt giữa RCBO và RCCB
Hiện nay RCBO và RCCB là hai thiết bị bảo vệ nguồn điện luôn được cân nhắc sử dụng thay thế nhau.
RCCB hay còn được biết đến là loại Aptomat được chế tạo với chức năng chống rò điện cơ bản. Tức là nó chỉ được sử dụng để chống dòng rò, giúp ngăn ngừa nguy cơ cháy nổ và chưa được tích hợp tính năng tự động ngắt khi phát hiện tình trạng đường truyền quá tải.
Từ đây chúng ta đã có thể thấy được sự khác biệt lớn nhất giữa hai sản phẩm này như sau:
- RCCB được sử dụng đơn thuần với tác dụng chống dòng rò ra bên ngoài hệ thống điện của gia đình.
- RCBO là thiết bị hiện đại và đa năng hơn. Bên cạnh việc được sử dụng như một chiếc RCCB thì nó còn được tích hợp tính năng tự động ngắt khi quá tải, ngắn mạch. Nhờ vậy bảo vệ tốt hơn hệ thống điện của gia đình bạn.
RCBO thường được lắp đặt trong tủ điện công nghiệp tại các công ty, khu công trình hoặc một số công trình điện dân dụng. Đây được xem à một thiết bị hoàn hảo dành cho người tiêu dùng.
Đặc điểm ngoại quan của RCBO
RCBO nói riêng và aptomat chống giật nói chung có hình dáng giống với aptomat thường. Tuy nhiên chúng có kích thước bằng hoặc to hơn 1 chút.
Về ngoại quan:
- Hình dáng: Thường có hình chữ nhật, nhỏ gọn, dễ dàng lắp đặt vào hộp đấu nối.
- Vỏ: Làm bằng nhựa chịu nhiệt, cách điện tốt, có màu sắc đa dạng (thường là màu trắng hoặc đen).
- Mặt trước:
- Có các nút bấm: Nút đóng/ngắt, nút thử (test), nút reset.
- Có cửa sổ hiển thị trạng thái đóng/ngắt.
- Có các thông số kỹ thuật được in trên mặt trước như: dòng định mức, dòng rò định mức, loại đường cong, hãng sản xuất.
- Biểu tượng: Biểu tượng người đại diện cho chức năng chống rò; chữ T đại diện cho chức năng chống quá tải và biểu tượng của hãng sản xuất.
Dưới đây là hình ảnh minh họa về một chiếc RCBO thực tế.
Cách đấu nối RCBO đúng chuẩn kỹ thuật
Bước 1: Ngắt nguồn điện và hệ thống điện để đảm bảo an toàn.
Bước 2: Bắt vít RCBO vào tủ điện hoặc bảng điện, có nắp đậy.
- Bạn nên bắt vít thật chắc chắn và cẩn thận để không bị lỏng lẻo trong quá trình sử dụng thiết bị điện. Đặt đầu line ở phía trên, đầu load ở phía dưới.
Bước 3: Đấu dây điện vào RCBO :
- Khi đấu dây điện vào RCBO thì nguồn AC được gắn vào đầu line. Đầu ra gắn với phụ tải vào các cọc load.
- Không nên gắn ngược lại vì sẽ dễ gây chập điện và nguy hiểm cho người sử dụng. Dây nóng phải đấu vào cọc L, dây nguội vào cọc N.
Lưu ý: RCBO không có khả năng chống quá tải phải lắp đặt nối tiếp sau MCB và MCCB để đảm bảo an toàn cho hệ thống khi xảy ra quá tải, quá áp.
Bước 4: Hoàn thiện lắp đặt:
- Sau khi lắp đặt xong, bạn không nên chủ quan sử dụng luôn mà cần kiểm tra lại hệ thống điện để xem RCBO có hoạt động được không để điều chỉnh một cách kịp thời.
- Phần dây tiếp đất nếu có thì nối vào vỏ của phụ tải rồi nối xuống đất. Khi không có dây tiếp đất nối từ vỏ xuống đất cũng không sao cả. Thiết bị vẫn hoạt động bình thường.
Một số lưu ý khi lắp đặt và sử dụng RCBO
Phải kiểm tra thiết bị trước đưa vào sử dụng chính thức. Trong quá trình sử dụng bạn nên kiểm tra thiết bị ít nhất 1 lần/tháng để đảm bảo nó hoạt động tốt.
Nếu RCBO được đặt ở những nơi ẩm ướt như nhà tắm, gần máy nước nóng, máy giặt, máy bơm chìm…, bạn nên lắp thêm cầu dao loại có độ nhạy cao hoặc đặt ở những nơi khô thoáng.
Vào những ngày có độ ẩm không khí cao, thiết bị sẽ có hiện tượng đọng nước. Dòng điện theo đó rò ra ngoài. Khi đó relay sẽ tự động ngắt hoàn toàn nguồn điện. Chỉ khi không khí khô trở lại thì nguồn điện mới được khôi phục. Nếu không chúng ta phải tháo relay ra.
Chọn mua thiết bị có thương hiệu nổi tiếng, xuất xứ rõ ràng. Bạn cũng nên mua hàng tại các cửa hàng/ đại lý/ nhà phân phối RCBO có uy tín để đảm bảo quyền lợi về sau.
